Rối loạn lưỡng cực đã được biết đến là những thay đổi cực độ trong tâm trạng, với những biểu hiện liên quan đến bệnh tâm thần. Các triệu chứng có thể bao gồm hưng cảm và giai đoạn trầm cảm. Một vài câu hỏi trắc nghiệm với rối loạn lưỡng cực test đã được xây dựng để xác định khả năng mắc chứng này. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu hơn về bộ trắc nghiệm này.
Rối loạn thần kinh lưỡng cực là gì ?
Rối loạn lưỡng cực là một tình trạng sức khỏe tâm thần ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn, có thể dao động từ trạng thái này sang trạng thái khác. Nó được gọi là chứng trầm cảm hưng cảm. Các giai đoạn của rối loạn lưỡng cực bao gồm:
- Trầm cảm – cảm thấy rất thấp và hôn mê
- Hưng cảm – cảm thấy rất cao và hoạt động quá mức
Có thể bạn quan tâm:
Không giống như thay đổi tâm trạng đơn giản, mỗi đợt rối loạn lưỡng cực cực đoan có thể kéo dài trong vài tuần (hoặc thậm chí lâu hơn). Rối loạn lưỡng cực gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như sinh hoạt của người bệnh.
Một số thuật ngữ và triệu chứng được sử dụng để chẩn đoán bệnh
Mania
Theo Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn tâm thần DSM định nghĩa hưng cảm là một giai đoạn khác biệt của tâm trạng tăng cao bất thường và kéo dài. Các biểu hiện kéo dài ít nhất 1 tuần và có ít nhất ba trong số các triệu chứng sau:
- Lòng tự trọng cao
- Ít ngủ
- Tăng tốc độ nói (nói nhanh)
- Sự bùng nổ của những ý tưởng
- Dễ bị phân tâm
- Tăng sự quan tâm, chú ý đến các hoạt động
- Tâm lý dễ kích động
- Theo đuổi các hoạt động có độ nguy hiểm cao
Phiền muộn
Một giai đoạn trầm cảm nặng phải có ít nhất bốn trong số các triệu chứng sau đây. Chúng phải mới bắt đầu hoặc đột ngột xấu đi và phải kéo dài ít nhất hai tuần:
- Thèm ăn hoặc cân nặng thay đổi
- Giấc ngủ hoặc hoạt động tâm lý
- Giảm năng lượng
- Cảm giác tội lỗi
- Khó đưa ra những quyết định
- Ý nghĩ về cái chết hoặc lên kế hoạch hay nỗ lực tự sát
Muộn phiền kéo dài là dấu hiệu của rối loạn thần kinh lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực I
Rối loạn lưỡng cực I gồm một hoặc nhiều giai đoạn hưng cảm và có thể bao gồm một giai đoạn trầm cảm nặng. Các giai đoạn không phải do tình trạng sức khỏe của người bệnh hoặc sử dụng chất kích thích.
Rối loạn lưỡng cực II
Rối loạn lưỡng cực II có một hoặc nhiều giai đoạn trầm cảm nặng với nhiều giai đoạn hưng cảm. Hypomania là một dạng hưng cảm nhẹ hơn.
Bipolar II không làm gián đoạn khả năng hoạt động của bạn nhiều như rối loạn lưỡng cực I. Các triệu chứng vẫn phải gây ra nhiều đau khổ hoặc các vấn đề trong công việc, trường học hoặc các mối quan hệ. Người mắc rối loạn lưỡng cực II thường không nhớ rõ các giai đoạn hưng cảm của họ.
Rối loạn lưỡng cực chu kỳ nhanh
Rối loạn lưỡng cực chu kỳ nhanh là một dạng rối loạn nghiêm trọng, xảy ra khi một người có ít nhất bốn giai đoạn trầm cảm nặng, hưng cảm hoặc trạng thái hỗn hợp trong vòng một năm. Rối loạn thần kinh lưỡng cực chu kỳ nhanh là bệnh lý đặc biệt nghiêm trọng
Cyclothymia
Cyclothymia được đặc trưng bởi sự thay đổi trầm cảm cấp độ thấp cùng với các giai đoạn giảm hưng phấn. Các triệu chứng phải xuất hiện ít nhất hai năm ở người lớn hoặc một năm ở trẻ em trước khi có thể chẩn đoán. Người lớn có giai đoạn không có triệu chứng kéo dài không quá hai tháng. Trẻ em và thanh thiếu niên có giai đoạn không có triệu chứng chỉ kéo dài khoảng một tháng.
Không chỉ định được (NOS)
Rối loạn lưỡng cực không chỉ định được dành cho các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực không rõ ràng phù hợp với các loại khác. Không chỉ định được chẩn đoán khi có nhiều triệu chứng rối loạn lưỡng cực và không đủ để đáp ứng nhãn cho bất kỳ loại phụ nào khác. Loại rối loạn lượng cực này cũng có thể bao gồm những thay đổi tâm trạng nhanh chóng không kéo dài đủ lâu để trở thành giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm thực sự. Rối loạn lưỡng cực không chỉ định được bao gồm nhiều giai đoạn hưng cảm mà không có giai đoạn trầm cảm chính.
Rối loạn lưỡng cực test với vài trắc nghiệm
Rối loạn lưỡng cực được thể hiện bằng những thay đổi cảm xúc dữ dội, những thay đổi này đã ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Chẩn đoán rối loạn lưỡng cực không đơn giản như làm bài kiểm tra trắc nghiệm hoặc gửi máu đến phòng thí nghiệm. Mặc dù, rối loạn lưỡng cực biểu hiện với các triệu chứng riêng biệt, nhưng không có xét nghiệm nào để xác nhận tình trạng bệnh. Thông thường, kết hợp nhiều phương pháp được sử dụng để chẩn đoán.
Theo đó, chẩn đoán rối loạn lưỡng cực cần ít nhất một giai đoạn trầm cảm và một giai đoạn hưng cảm. Chuyên gia sức khỏe tâm thần của bạn sẽ hỏi về suy nghĩ và cảm xúc của bạn trong và sau những đợt này. Họ sẽ muốn biết liệu bạn có cảm thấy kiểm soát được trong cơn hưng cảm hay không và các biểu hiện kéo dài bao lâu. Ngoài ra, họ có thể hỏi bạn bè và gia đình về hành vi của bạn. Bất kỳ chẩn đoán nào cũng sẽ tính đến các khía cạnh khác của bệnh sử và các loại thuốc bạn đã dùng.
Bài kiểm tra sàng lọc phổ lưỡng cực Goldberg
Xác định các dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến rối loạn lưỡng cực của Tiến sĩ Ivan K Goldberg được thiết kế để sàng lọc khả năng mắc chứng rối loạn lưỡng cực ở những người từ 18 tuổi trở lên, bài kiểm tra giả định rằng bạn đã từng mắc ít nhất 1 đợt trầm cảm.
Bài test có 12 câu hỏi đánh giá theo mức độ:
- Không bao giờ
- Chỉ một chút
- Đôi khi
- Vừa phải
- Khá nhiều
- Rất nhiều
Bộ câu hỏi bao gồm:
1 – Đôi khi tôi nói nhiều và nói nhanh hơn bình thường rất nhiều
2 – Đã có lúc bạn năng động hơn nhiều và làm nhiều việc hơn bình thường
3 – Tôi có tâm trạng mà tôi cảm thấy rất nhanh cáu kỉnh
4 – Đã có lúc tôi cảm thấy phấn chấn và chán nản cùng một lúc
5 – Có lúc tôi hứng thú với chuyện chăn gối hơn rất nhiều
6 – Sự tự tin của tôi bắt đầu từ thiếu tự tin đến tự tin thái quá
7 – Đã có những thay đổi TUYỆT VỜI về số lượng hoặc chất lượng công việc của tôi
8 – Đôi khi không có lý do gì mà tôi RẤT tức giận hoặc thù địch
9 – Tôi có những giai đoạn buồn tẻ và giai đoạn suy nghĩ rất sáng tạo
10 – Có lúc tôi rất muốn ở nơi đông người và có lúc lại chỉ muốn yên tĩnh với những suy nghĩ của bản thân
11 – Tôi đã có những giai đoạn vô cùng lạc quan và những giai đoạn bi quan không kém
12 – Tôi đã có lần từng khóc và lần khác cười đùa quá mức
Chấm điểm:
- Không bao giờ : 0 điểm
- Chỉ một chút : 1 điểm
- Đôi khi : 2 điểm
- Vừa phải : 3 điểm
- Khá nhiều : 4 điểm
- Rất nhiều : 5 điểm
Điểm càng cao, xác suất mắc chứng rối loạn phổ lưỡng cực càng cao, trái ngược với chứng trầm cảm nặng (đơn cực).
Phạm vi điểm bài test:
- 0-15 trầm cảm chính / đơn cực
- 16-24 Trầm cảm nặng hoặc rối loạn trong phổ lưỡng cực
- 25 trở lên, Phổ lưỡng cực
Bài test này rất phổ biến nhưng nó được đánh giá là có nhiều sai sót do nhiều người thực hiện bài test trực tiếp trên internet, trường hợp này họ không phải ngồi cùng với bác sĩ tâm thần nên sẽ không thể biết được chính xác người thực hiện bài test có từng trải qua giai đoạn trầm cảm trước đó hay không. Thêm nữa, việc chẩn đoán rối loạn lưỡng cực chỉ dựa trên các câu hỏi gợi ý trên không chính xác hoàn toàn, việc chẩn đoán còn cần phải làm thêm một số xét nghiệm khác.
Bài kiểm tra sàng lọc quang phổ lưỡng cực ba trục (TABS)
Bài test có 18 câu hỏi đánh giá theo mức độ:
- Không bao giờ
- Chỉ một chút
- Đôi khi
- Vừa phải
- Khá nhiều
- Rất nhiều
Bộ câu hỏi bao gồm:
1 – Đầu óc tôi chưa bao giờ sắc bén hơn
2 – Tôi cần ngủ ít hơn bình thường
3 – Tôi có quá nhiều kế hoạch và ý tưởng mới đến nỗi tôi khó có thể làm việc được
4 – Tôi cảm thấy áp lực khi nói chuyện
5 – Tôi đã đặc biệt hạnh phúc
6 – Tôi đã hoạt động tích cực hơn bình thường
7 – Tôi nói quá nhanh khiến mọi người không theo kịp tôi
8 – Tôi có nhiều ý tưởng mới hơn khả năng của tôi
9 – Tôi đã cáu kỉnh
10 – Nghĩ những câu chuyện cười với tôi thật đơn giản
11 – Tôi đã cảm thấy « cuộc sống như một bữa tiệc »
12 – Tôi đã tràn đầy năng lượng
13 – Tôi đã suy nghĩ về tình dục
14 – Tôi đã cảm thấy đặc biệt vui tươi
15 – Tôi có những kế hoạch đặc biệt cho thế giới
16 – Tôi đã tiêu quá nhiều tiền
17 – Sự chú ý của tôi cứ chuyển từ ý tưởng này sang ý tưởng khác
18 – Tôi cảm thấy thật khó để đi chậm lại và ở yên một chỗ.
Chấm điểm:
- Không bao giờ : 0 điểm
- Chỉ một chút : 1 điểm
- Đôi khi : 2 điểm
- Vừa phải : 3 điểm
- Khá nhiều : 4 điểm
- Rất nhiều : 5 điểm
Con số càng cao chứng tỏ hưng cảm càng nặng. Nếu bạn làm lại bài kiểm tra hàng tuần hoặc hàng tháng, những thay đổi từ 5 điểm trở lên giữa các bài kiểm tra là đáng kể.
Phạm vi điểm kiểm tra sàng lọc:
- 0-9 : Không có khả năng Mania
- 10-17 : Có thể Mãn nhãn nhẹ hoặc Hypomanic
- 18-21: Borderline Mania
- 22-35: Mania nhẹ-Trung bình
- 36-53: Mania trung bình-nặng
- 54 trở lên : Nghiêm trọng Manic
Trắc nghiệm sàng lọc quang quang phổ lưỡng cực ba trục (TABS)
Bài test là một sự thay thế cho bài kiểm tra lưỡng cực Goldberg cổ điển của thập niên 90. Bài test làm nổi bật cả ba phần giúp chẩn đoán rối loạn phổ lưỡng cực, bao gồm các giai đoạn trầm cảm và giai đoạn hưng cảm (và các giai đoạn hỗn hợp), cộng với một bộ yếu tố bổ sung điều này có thể loại trừ chẩn đoán rối loạn lưỡng cực ngay cả khi có các triệu chứng liên quan đến lưỡng cực.
Bài test có 19 câu hỏi đánh giá theo mức độ:
- Không bao giờ hoặc hiếm khi
- Chỉ một chút
- Vừa phải
- Hầu hết mọi lúc
Bộ câu hỏi bao gồm:
1 – Tôi cảm thấy bồn chồn hoặc thật khó để giữ yên khi người khác chỉ ra điều này cho tôi
2 – Tôi cảm thấy mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng
3 – Tôi đã và đang tận hưởng những hoạt động mà tôi biết là có nguy cơ khiến tôi gặp phải rắc rối sau này.
4 – Tôi khí đi vào giấc ngủ hoặc ngủ lâu hơn tôi mong muốn
5 – Sự thèm ăn của tôi dường như thay đổi thường xuyên
6 – Tôi không cần ngủ nhiều hơn vài giờ để cảm thấy được nghỉ ngơi
7 – Tôi cảm thấy rất cáu kỉnh, những điều nhỏ nhất cũng có thể khiến tôi buồn
8 – Tôi nói nhiều hơn bình thường
9 – Tôi đã tăng hoặc giảm hơn 5 % trọng lượng cơ thể trong một tháng
10 – Suy nghĩ của tôi như chạy đua
11 – Tôi cảm thấy mình vô dụng hoặc tội lỗi
12 – Tôi thấy rằng tôi không còn thích một số hoạt động mà tôi từng thích nữa
13 – Tôi thấy mình đang nghĩ về cái chết của mình
14 – Tôi rất dễ bị phân tâm bởi những thứ khác đang diễn ra, ngay cả khi tôi biết chúng không quan trọng
15 – Tôi cảm thấy khó khăn khi phải suy nghĩ hay đưa ra quyết định quan trọng
16 – Tôi cảm thấy đặc biệt tự tin giống như không ai có thể cản nổi việc tôi đạt được mục tiêu của mình
17 – Một số trải nghiệm ở trên có thể do tôi sử dụng rượu hoặc ma túy hoặc uống thuốc theo đơn tôi có thể làm thay đổi tâm trạng.
18 – Tôi được chẩn đoán mắc một tình trạng y tế đôi khi ảnh hưởng đến tâm trạng hoặc mức năng lượng của tôi
19 – Một số điều được liệt kê ở trên đã khiến tôi gặp trở ngại trặc trong các hoạt động xã hội của tôi, dẫn đến tranh cãi hoặc đánh nhau, hay để lại cho tôi những khó khăn về gia đình, tài chính hay pháp lý
Chấm điểm:
- Không bao giờ hoặc hiếm khi : 0 điểm
- Chỉ một chút : 1 điểm
- Vừa phải : 2 điểm
- Hầu hết mọi lúc : 3 điểm
Tối đa của bài test được 64 điểm.
Câu hỏi 17 và 19 được cho điểm trên cùng một thang điểm nhưng được dùng để phân tích xem có nên loại trừ chẩn đoán rối loạn lưỡng cực hay không; chúng không được tính điểm trong tổng số cuối cùng.
Câu hỏi 18 được cho là một lựa chọn nhị phân và một lần nữa được sử dụng để phân xử xem có nên loại trừ chẩn đoán rối loạn lưỡng cực hay không.
Bài kiểm tra lưỡng cực này phân biệt giữa những trải nghiệm thường liên quan đến hưng cảm và những trải nghiệm thường liên quan đến trầm cảm. Cũng như những trải nghiệm có thể xuất hiện trong các giai đoạn hỗn hợp và các câu trả lời chỉ ra những trải nghiệm quan trọng tiềm ẩn chủ yếu chỉ dọc theo một chứ không phải cả hai trục này sẽ được quyết định.
Với điều kiện là các trải nghiệm dọc theo cả hai trục đều có mặt và không có yếu tố nào dọc theo trục thứ ba cho thấy chẩn đoán rối loạn lưỡng cực không nên được xem xét. Điểm càng cao thì sự tương ứng giữa các trải nghiệm được báo cáo và các yếu tố thường liên quan đến rối loạn lưỡng cực.
Có thể bạn quan tâm:
Được xây dựng với thiết kế câu hỏi khoảng ngữ nghĩa có sự lựa chọn bắt buộc, sàng lọc lưỡng cực với tự kiểm tra Phổ lưỡng cực ba trục (TABS) nhằm mục đích tránh những cạm bẫy của thành kiến xu hướng trung tâm cũng như thành kiến chấp nhận, phản ánh những tự đánh giá kinh nghiệm có liên quan về mặt lâm sàng tương quan trực tiếp với một số (nhưng không phải tất cả) tiêu chuẩn chẩn đoán DSM quan trọng cho phổ lưỡng cực.
Tự kiểm tra sàng lọc Quang phổ lưỡng cực ba trục (TABS) được phát triển bởi Tiến sĩ Greg Mulhauser. Với mục đích giúp bạn biết về những trải nghiệm có thể là dấu hiệu của rối loạn lưỡng cực ở những người từ 18 tuổi trở lên, xét nghiệm Quang phổ lưỡng cực Tri-Axial (TABS) khác với các công cụ sàng lọc lưỡng cực khác mà bạn có thể tìm thấy trên internet bằng cách kiểm tra rõ ràng các yếu tố loại trừ. Do đó, kết quả của bạn trong bài kiểm tra này có thể hoàn toàn khác với kết quả của các bài kiểm tra trực tuyến cũ hơn.
Giống như hầu hết các xét nghiệm tầm soát sức khỏe tâm thần mà bạn tìm thấy trên internet, xét nghiệm này chưa được đánh giá về tính hợp lệ về độ nhạy và độ đặc hiệu khi so sánh với Phỏng vấn lâm sàng có cấu trúc cho DSM (SCID). Do đó, không nên dựa vào công cụ này dưới bất kỳ hình thức nào như một phương tiện hỗ trợ chẩn đoán mà chỉ nên được sử dụng như một công cụ để nâng cao nhận thức của bản thân về những trải nghiệm mà dưới sự đánh giá cẩn thận của bác sĩ tâm thần, có thể được coi là dấu hiệu của rối loạn lưỡng cực.
Chẩn đoán sai rối loạn lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực thường bị chẩn đoán nhầm ở giai đoạn đầu, thường xảy ra ở lứa tuổi thiếu niên. Khi được chẩn đoán là bệnh khác, các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực có thể trở nên tồi tệ hơn.
Các yếu tố khác chẩn đoán sai là sự không nhất quán về thời gian của các đợt và hành vi. Hầu hết mọi người không tìm cách điều trị rối loạn lưỡng cực cho đến khi họ trải qua giai đoạn trầm cảm.
Tình trạng này có nhiều triệu chứng liên quan đến các rối loạn tâm thần khác. Rối loạn lưỡng cực thường bị chẩn đoán nhầm là trầm cảm đơn cực (nặng), rối loạn lo âu, chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn ăn uống hoặc thay đổi tính cách.
Những bài test trên chỉ cung cấp cho bạn những thông tin để đánh giá bệnh nhân có phải bị rối loạn lưỡng cực hay không. Nhưng để chẩn đoán chính xác cần có thời gian và các xét nghiệm liên quan cũng như các thông tin mà bạn cung cấp cho bác sĩ có chính xác và đầy đủ hay không. Điều quan trọng hơn nữa là các đánh giá cuối cùng phải được đưa ra bởi các chuyên gia hay bác sĩ về tâm thần.
Rối loạn lưỡng cực ảnh hưởng lớn đến tâm lý, hành vi của con người. Vì thế khi có dấu hiệu rối loạn lưỡng cực từ các bài test trên, người bệnh nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa Tâm lý để thăm khám và điều trị.
Lời kết
Việc kết hợp triển khai các rối loạn lưỡng cực test với trắc nghiệm tâm lý, liệu pháp tâm lý chuyên sâu phục vụ công tác chẩn đoán và điều trị, nhằm mang lại hiệu quả khám chữa bệnh tốt nhất.
