Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính, do virus Paramyxovirus gây ra. Bệnh lây lan trực tiếp bằng đường hô hấp, hay gây thành dịch trong trẻ em và thanh thiếu niên. Tuy bản chất lành tính nhưng nếu không nhận diện và điều trị đúng bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như vô sinh, tổn thương hệ thần kinh trung ương,… Bài viết dưới đây xin điểm danh những triệu chứng quai bị dễ nhận diện để bạn sớm phát hiện, tránh được những hệ lụy xấu do bệnh gây ra.
1. Quai bị do đâu mà có
Bệnh quai bị (hay viêm tuyến mang tai do virus quai bị), do virus paramyxovirus gây nên, là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây qua đường hô hấp, dễ phát triển thành dịch ở trẻ nhỏ hoặc thanh thiếu niên. Đặc trưng của bệnh là hiện tượng sưng đau tuyến nước bọt (nhiều nhất ở mang tai) không hóa mủ, đôi khi có kèm theo viêm ở một vài tuyến khác như: tụy, sinh dục, màng não,… Do có khả năng tạo miễn dịch bền vững và kéo dài nên những người đã từng bị quai bị một lần thường hiếm khi tái phát bệnh.
Ngoài đường hô hấp, quai bị còn lây qua giọt nước bọt của bệnh nhân bắn ra khi hắt hơi, nói chuyện, ho; hoặc lây qua đường ăn uống. Mặc dù virus quai bị có khả năng tồn tại trong nước tiểu 2 – 3 tuần nhưng đến nay vẫn chưa xác định được khả năng lây qua đường phân và nước tiểu của bệnh lý này.
Khi bị nhiễm bệnh, virus paramyxovirus nhanh chóng nhân lên trong khoang tỵ hầu và hạch bạch huyết, đặc biệt tăng cao trong huyết thanh trong khoảng 12 – 15 ngày sau khi nhiễm bệnh sau đó lan ra các cơ quan khác. Bệnh có khả năng lây nhiễm từ 6 ngày trước cơn toàn phát sưng tuyến mang tai đến 2 tuần sau khi triệu chứng quai bịtoàn phát.
2. Triệu chứng quai bị và những biến chứng cần lưu ý
Thông thường, các triệu chứng bệnh quai bị thường xuất hiện sau 2 – 3 tuần tính từ thời điểm nhiễm virus và giảm dần trong tuần tiếp theo. Một bên hoặc cả hai bên tuyến nước bọt mang tai bị sưng đau là triệu chứng đặc trưng của bệnh quai bị. Nhiều trường hợp nặng còn sưng đau tới tận góc xương hàm dưới của mang tai.
Bệnh trải qua 4 giai đoạn với các triệu chứng quai bị như sau:
– Giai đoạn ủ bệnh
Thường kéo dài khoảng 14 – 24 ngày, hầu như không có triệu chứng lâm sàng trên người bệnh.
– Giai đoạn khởi bệnh
Các triệu chứng xuất hiện đột ngột:
+ Đau đầu, khó chịu.
+ Ăn kém, suy nhược.
+ Sốt nhưng không cao, không gây lạnh run.
+ Họng và góc hàm bị đau.
+ Đau ở góc dưới của xương hàm.
+ Tuyến mang tai sưng to dần, đau nhức (nhất là khi nhai hoặc thăm khám).
– Giai đoạn toàn phát
+ Sưng to và đau nhức một bên tuyến mang tai rồi lan dần sang bên đối diện và các tuyến nước bọt khác.
+ Sốt cao 39 – 40 độ C trong 3 ngày đầu của bệnh (dễ gặp nhất ở những trường hợp bị viêm tinh hoàn, viêm màng não).
+ Chán ăn, đau đầu, nói khó, khó nuốt, đau bụng.
– Giai đoạn hồi phục
Một tuần sau khi khởi phát các triệu chứng của giai đoạn toàn phát sẽ thấy giảm đau và giảm sưng tuyến mang tai, các triệu chứng đau họng, đau đầu hay khó nuốt cũng giảm dần rồi từ từ biến mất.
Với những trường hợp triệu chứng quai bị thể hiện bên ngoài tuyến nước bọt sẽ khiến cho hệ thần kinh bị tổn thương với các hiện tượng sau:
– Viêm não: người bệnh bị ớn lạnh, sốt cao, đôi khi lạnh run, nôn ói, nhức đầu, đau bụng; tinh hoàn cứng, đau nhức và sưng to, da bìu đỏ.
– Viêm màng não: thường xuất hiện sau viêm tuyến mang tai với các biểu hiện như: nhức đầu, sốt cao, nôn ói, rối loạn hành vi tác phong, cổ cứng, co giật.
– Viêm tụy cấp: thường không có triệu chứng, nếu bị nặng sẽ tạo nang giả với biểu hiện nôn, đau thành bụng, sốt cao, trụy mạch,…
Các triệu chứng quai bị rất dễ nhầm lẫn với sưng tuyến nước bọt hoặc hạch bạch huyết do cúm. Một số trường hợp bị quai bị chỉ xuất hiện vài triệu chứng không đặc hiệu hoặc không có triệu chứng gì.
Do quai bị là bệnh nhiễm trùng siêu vi nên nếu phát hiện triệu chứng quai bị từ sớm thì rất dễ điều trị hiệu quả bởi phương pháp chính vẫn là điều trị triệu chứng, cải thiện thể trạng đồng thời theo dõi để phát hiện điều trị biến chứng từ sớm (nếu có).
